یکی از نکات قابل توجه در آموزه‌­های دینی این است که ما را به دیدار و معاشرت با افراد خوب تشویق کرده و از دیدار و همنشینی با بدکاران نهی کرده­اند. این سفارش کردن و منع کردن، حتی در مورد مردگان نیز وجود دارد. یعنی ما را به دیدار و زیارت نیکان سفارش کرده­اند و از زیارت بدکاران نهی کرده­اند. آیا تا به حال فکر کرده­اید علت اینکه ما را از دیدار بدکاران، حتی بعد از مرگشان منع کرده­اند، چیست؟

گرامیداشت برای چه؟

ولیاء دین (علیهم السلام) یکی از سفارش‌های مهمشان به پیروانشان زیارت بزرگان  دینشان است و پاداش‌های فراوانی نیز برای زیارت کنندگان ذکر فرموده‌اند. زیارت قبور، نشان­دهنده احترام و حرمت صاحب قبر است و باعث بزرگداشت و زنده نگه‌داشتن یاد و نام او می­شود. یکی از اهداف و اسرار زیارت، بزگداشت اولیای الهی و زنده کردن یاد و نام آنان و باور به عظمت و شکوه ایشان است. تعظیم بندگان صالح و برگزیده، حفظ شعائر الهی و مصداقی از آیه ۳۲ سوره حج است. « این است (سخن حق) و هر کس شعائر (دین) خدا را بزرگ و محترم دارد این از صفت دل‌های باتقواست.»  خداوند در آیات دیگر دو مورد از مراسم و برنامه‌های حج را جزء شعائر الهی شمرده است اما شعائر الهی در این دو خلاصه نمی‌شود و تمام عبادت‌های دسته جمعی از شعائر خداوند است، مانند نماز جمعه وجماعت وهمه‌ی مراسم حج و همچنین زیارت بزرگان از شعائر الهی است.

شاید به همین دلیل باشد که زیارت قبور بدکاران نهی شده است. خداوند درباره کفار و منافقین که از دنیا رفته­اند به پیامبر می­فرماید: « و هیچ گاه به نماز میت آن منافقان حاضر مشو و بر (جنازه و) قبر آنها (به دعا) نایست، که آنها به خدا و رسولش کافر شدند و در حال فسق و بدکاری مردند. » (سوره توبه، آیه ۸۴ ) در خصوص شان نزول این آیه «شیخ طوسی» می گوید: انس گوید: وقتی که عبدالله بن ابی‌سلول وفات یافت رسول خدا (ص) خواست بر او نماز بگذارد. جبرئیل آمد و دامن پیامبر را گرفت و این آیه را نازل نمود.( نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص۴۳۰.) سیره‌ی رسول خدا (ص)  آن بود که در مراسم تشییع و تدفین مردگانِ مسلمان حاضر شود، برای آنان دعا کند و بر جنازه‌ی آنان نماز بخواند. خداوند با این آیه پیامبرش را از حضور در مراسمِ مردگانِ منافق، نهی کرد.علامه طباطبایی در تفسیر این آیه فرمود: «آنها از بندگی عدول کرده­اند و با همان حال از دنیا رفته­اند لذا دلیلی برای گرامیداشت آن‌ها وجود ندارد و نماز و استغفار برای آن‌ها نیز فایده­ای ندارد و کاری بیهوده است.»

دیدار بی برکت

زیارت و دیدار با معصومین(ع) _چه در حال حضور و چه بعد از وفات_ تاثیرات شگرفی بر روح و روان انسان دارد و او را به سوی معنویات، اخلاق فاضله و مکارم انسانی سوق می‌دهد. شاید یکی از حکمت‌های مهم زیارت، همین توجه زائر به معنویات، دعا، ذکر و نماز در حرم اولیای الهی و سعی در اصلاح و خودسازی و کسب طهارت درونی، جهت بار یافتن به درگاه آنان است.

از دیگر سو وقتی فردی را که دیدار می­کنیم، دارای ویژگی­های پسندیده باشد، زیارت او در ما  تاثیر مثبت می­گذارد و باعث می­شود ما نیز سعی کنیم که آن ویژگی­های خوب را در خودمان ایجاد کنیم. اما در مورد بدکاران چه؟ آنها چیزی برای عرضه به زائران خود ندارند. برای همین است که امام صادق (ع) در حدیثی ضمن نهی از دیدار بدکاران، آن‌ها را این‌گونه توصیف کرده‌اند: «پسرم اگر می­خواهی زیارت کنی، به دیدار نیکان برو و با بدکاران دیدار مکن؛ زیرا آنان صخره­ای را می­مانند که از آن آب نمی­جوشد و درختی را می­مانند که برگ آن سبز نمی­شود و زمینی را شبیه­اند که گیاهی بر آن ظاهر نمی­شود.» (میزان الحکمه، ج ۵، ص۲۲۷۹)

الگوهای گمراه کننده

زیارت، برقراری ارتباط روحی و معنوی با پیشوایان معصوم و نشانه همراهی و همسویی با آنان است. انسان در زیارت، با سیره و منش آن بزرگواران و تعالی روحی و اخلاقی ایشان، بیشتر آشنا شده و زمینه نزدیکی بیشتر به آنان فراهم می‌گردد. به همین دلیل گفته می‌شود زیارت فضای تاثیر پذیری و الگوگیری است. همانطور که دیدار نیکان باعث یادآوری خوبی­ها و ایجاد انگیزه و علاقه برای رسیدن به آنها می­شود، دیدار و معاشرت با بدکاران نیز می­تواند باعث حرکت در مسیر نادرست گردد و ما را به سمت زشتی­ها سوق دهد. امام رضا (ع) در این باره فرمود: «این نگرانی وجود دارد که در اثر معاشرت با اهل کفر و جهالت، آدمی اندک اندک به آنان بگراید و از راه حق دست بردارد و به گمراهی کشیده شود.» (خصائص الرضویه، ص۱۶۷)

خبرنگار: آزاده خلیلی